عید غدیر در اسلام

عید غدیر در اسلام

از جمله اموری که موجب جاودانگی داستان غدیر گشته و مفاد آن را ثابت و محقّق ساخته است، عید قرار گرفتن آن است. روز غدیر، عید به شمار آمده و روز و شب آن همراه با عبادت و خشوع و جشن و نیکی به ضعیفان و توسعه بر خود و خانواده قرار گرفته است و مردم در این جشن، لباس‏های خوب و زینت‏های خود را می‏پوشند.

هر گاه مردم به این گونه امور گرایش داشته باشند، در پی عوامل آن رفته، از راویان آن جستجو کرده و به سرودن اشعار و نقل کردن آن می‏ پردازند و این گونه در هر دوره‏ای، همه ساله توجّه نسل‏ها به آن معطوف می‏شود و همواره سندهای واقعه و متون و اخبار مربوط به آن خوانده می‏شود و ماندگار می‏گردد. در رابطه با عید غدیر از دو جهت بحث است:

.:: بقیه در ادامه مطلب ...

الف) عدم اختصاص به شیعه

این عید، تنها به شیعه مربوط نیست، هر چند که شیعه، دلبستگی خاصّی نسبت به آن دارد. فرقه‏ های دیگر مسلمین هم در عید گرفتن غدیر، با شیعه شریکند و بزرگانی از غیر شیعه در فضیلت این روز و عید بودنش به خاطر تعیین امیر المؤمنین‏ علیه السلام به مقام والای ولایت از سوی حضرت رسول‏ صلی الله علیه وآله سخنانی ابراز کرده‏ اند؛ چرا که این موسم، موسم شادمانی هواداران حضرت علی‏ علیه السلام است؛ چه او را به عنوان جانشین بلا فصل پیامبرصلی الله علیه وآله بدانند، چه چهارمین خلیفه.

ابو ریحان بیرونی در «الآثار الباقیة» روز غدیر خم را از روزهایی می‏داند که اهل اسلام آن را از اعیاد به حساب آورده‏اند. (1)

ابن طلحه شافعی می‏گوید: «روز غدیر خم، امیر المؤمنین‏ علیه السلام آن را در شعر خود ذکر کرده و آن روز عید و موسم به حساب می‏آید، زیرا آن روز وقتی است که رسول خداصلی الله علیه وآله او را به این منزلت منصوب کرده و بر سایر خلائق برتری داده است».  (2)

و نیز می‏گوید: «هر معنایی که اثباتش ممکن است و لفظ مولی برای رسول خداصلی الله علیه وآله بر آن دلالت داشته باشد، حضرت‏ صلی الله علیه وآله آن را برای علی‏ علیه السلام قرار داده است، و این مرتبه‏ای است بلند، و منزلتی است عظیم، و درجه‏ای است عالی، و مکانتی است رفیع، که پیامبرصلی الله علیه وآله حضرت علی ‏علیه السلام را به آن اختصاص داده است. و لذا آن روز، روز عید و موسم سرور برای اولیای الهی گشته است».  (3)

از کتب تاریخ، استفاده می‏شود که امّت اسلامی در شرق و غرب، در عید بودن آن متّفق‏ اند و مصریان و مغربیان و عراقیان، به جایگاه آن اعتنا و اهتمام داشته‏ اند. و روز غدیر نزد آنان به عنوان روزی مشخّص برای نماز، دعا، خطبه و مدیحه‏ سرایی مشهور بوده است، و نامگذاری این روز به عید، مورد اتفاق بوده است. (4)

ابن خلّکان می‏گوید: «پیامبر اکرم‏ صلی الله علیه وآله هنگام بازگشت از مکّه در حجّة الوداع، وقتی به غدیر خم رسید، میان خود و علی‏ علیه السلام عقد برادری بست و او را برای خود، همچون هارون برای حضرت موسی‏ علیه السلام دانست و فرمود: «خدایا! کسانی که ولایت او را پذیرا شدند دوست بدار و کسانی که تحت سلطه ولایت او نرفته و با او دشمنی ورزیدند دشمن بدار، و یارانش را یاور باش و خوار کنندگانش را خوار کن». و شیعه را به این روز، دلبستگی خاصّی است. (5)

سخنِ ابن خلّکان را مسعودی تأیید کرده است، آن جا که می‏گوید: فرزندان حضرت علی‏ علیه السلام و شیعیان او این روز را بزرگ می‏دارند. (6)

ثعالبی نیز پس از آن که شب غدیر را از شب‏های مشهور نزد امّت شمرده است می‏نویسد: «و این، شبی است که فردایش پیامبر خداصلی الله علیه وآله در غدیر خم، بر فراز جهاز شتران خطبه خواند و فرمود: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه...»، و شیعیان، این شب را گرامی داشته، به احیاء و عبادت می‏پردازند». (7)

مبدأ عید غدیر

با مراجعه به تاریخ پی می بریم که مبدأ این عید بزرگ به عصر پیامبر اکرم‏ صلی الله علیه وآله باز می‏گردد. مبدأ آن زمانی بود که پیامبرصلی الله علیه وآله در صحرای غدیر خم حضرت علی‏ علیه السلام را به امامت و ولایت از جانب خداوند منصوب کرد. در آن روز هر مؤمنی بدین جهت مسرور شد. و لذا نزد حضرت علی‏ علیه السلام آمده و بر او تبریک گفتند. از جمله کسانی که به آن حضرت تبریک گفتند عمر و ابوبکر بودند. همچنین به جهت تبریک و بزرگداشت این واقعه افرادی از قبیل حسان بن ثابت، قیس بن سعد بن عباده انصاری و دیگران این واقعه را به شعر درآوردند. (8)

پی نوشت ها:

[1] . الآثار الباقیة فی القرون الخالیة، ص 334.

 

[2] . مطالب السؤول، ص 53.

 

[3] . همان، ص 56.

 

[4] . وفیات الاعیان، ابن خلکان، ج 1، ص 60 و ج 2، ص 223.

 

[5] . همان.

 

[6] . التنبیه و الإشراف، مسعودی، ص 221.

 

[7] . ثمار القلوب، ثعالبی، ص 511.

 

[8] .بر گرفته از کتاب امام شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی